Tarih Nedir ?
Tarih, bazıları için faraziyet,kimi için sadece bir geçmiş mastürbasyonu,kimi içinse ekmek kapısı, bazıları içinse militarist bir tatmingeç,bir başkası için propaganda aracı,öteki içinse meşguliyet. Peki sizin için tarih nedir ? Lise'de sınıfı geçmek için yüksek almanız gereken bir ardıl mı ? Yoksa ekmeğinizi kazandığınız bir araç mı ? Yoksa sizi asla bırakmayan bir merak ve bilgi deryası mı ?
Genelde şöyle klasikleşmiş bir tanım vardır. Tarih geçmişte yaşanmış beşeri bazlı olayları yer,zaman,neden-sonuç bağlamlarında inceleyen bilimdir. Bilimdir ? Tarih bilim midir ? Bilimdir.
Günümüzde nice fayda bazlılıktan uzak şeyler bilim olarak nitelendiriliyorsa tarihte bilimdir. Ha bilimsel alanlarda bir soyutlanma ve sadeleşmeye gidelim diyen bir kaç akıllı çıkarsa Tarihi başka ana bir bilimin kapsamı altına almak mümkündür. Tek başına o kadar güçlü değildir bir tıp kadar mesela.Ama belkide bu bahsi açmamızın bir nedeni var. Bazı sözüm ona varlıklar, elle tutulur bir faydası olmayan her şeyi bilimden saymıyorlar.Tamam tarih sana araba yapamaz,uçakta yapamaz ve belki öksürüğünü geçiremez ama bunların yapımında kesinlikle bir rolü vardır.
Tarihin faydaları deyince yine klasikleşmiş bir kaç terim var. Neymiş geçmişte yaşanılanlara bakarak tecrübe edinir örnek alırmışız. Tabi, hemen akıllara genelde Kral Richard'lar,Selahaddiin Eyyübiler,Kanuniler gelir. Saçma. Ben hiçbir zaman plazma televizyon kararsızlığındayken Napolyon olsa ne yapardı diye düşünen birini,yabancı bir şirkete mal pazarlarken acaba bizim elçiler bunları nasıl kandırırdı diye tarihe bakan bir uluslararası pazarlamacı, veya modern savaş gemilerini karadan yürütmeye çalışan bir amiral görmedim. Çünkü hiçbir cevap her zaman aynı sonucu vermez. Hiçbir zaman aynı neden aynı sonucu doğurmaz. Ha peki bunu düzeltelim. Nasıl olur ? Şöyle, tarih bir birikimdir.Tarih yazıcılığı da öyle.İnsanoğlu yazının bulunmasından bu yana devamlı her şeyi kaydetme eğilimindedir. Yani tarihten o plazma televizyonunu alan adam değilde yapan adam tarihten faydalanır. Teknolojisini geliştirirken o teknolojiye ait temel bileşenleri öğrenirken veya oluştururken o temel bileşimin icadındaki tarihte yatan kayıtlarına bakmak zorundadır. Veya öğrenme sürecindeki ders kaynakları tarihçilerin araştırmaları sonucu oluşturulan bilgilerle derlenmiş bilimsel tarih kitaplardır. Newtonu ve onun yasalarını bilmeyen bir fizikçi nasıl olur da anti yerçekimi jenaratörleri üzerine bir çalışma yapabilir veya einstein ve izafiyete giden yol. Bilime sabitlemeyelim bunu tıpta da öyle,farmakolojidede ,hukukta da. Çok geçmişe gitmeyin belki dün tarih değil geçmiştir ama dedeniz tarihtir. Dedenizin çocukluğu,gençliği. Bunu neden dedim bir kimyacı arkadaş, banane tarihteki kimyacılardan ben formülüme bakarım derse dersine giren hocanın gençliğinde derlediği çalışmalar,hesaplar,formüller tarihtir de ondan.
Bir başka örnek siyaset,politika. Şu an başbakanın macaristanla ilişkilerde kanuninin macaristana uyguladığı politikaları uygularsa siyasi kariyerinin fazla uzun olmayacağı açıktır.Ama farklı bir bakış açısı varsa mesela ulus devletler birer insan gibi düşünürse. Tarihte başlarından geçen olaylara ve verdikleri tepkilere bakarsanız ve ulusları tekil bir insan olarak düşünürsünüz. O ulusun yaşadığı tecrübeler ve verdiği tepkiler o insanın özelliklerini oluşturur. Germenler ? Çalışkan ve disiplinli. Fransızlar ? Korkak. İngilizler ? Uyanık ve politikada usta . Türkler ? Bağımsızlığına düşkün. Veya zayıf yönleri .Bunları iyi tahlil eden bir siyasetçi dış siyasette kimi karşısına kimi yanına alması gerektiğini , kimi nereden vuracağını bilmek ,kartlarını nasıl oynaması gerektiğine karar vermesi aşamasında tarih çok büyük bir rol oynar.
Tarihin faydaları bahsinde son olarak tarihin saçma maddeler halinde faydası adı altında anlatılmak istenen bir konu var. Bunu anlaşılabilir şekilde anlatmak gerekirse. En basitin de kültür insanları bir arada ve ortak amaçlarda tutan bir tutkaldır. Kültür olmasa sosyal ve devletsel düzen olmazdı. Ortak kültürü oluşturan o kültür çerçevesindeki insanları ortak etkileyen olaylar,sınavlar,felaketler ve savaşlardır. Tarihte bu ortak kültürü var eden olaylar ve etkenleri besleyen en temel bilim dalıdır. Örneğin Türkiye milletini bir arada tutan değerler nelerdir ? Ortak millet (Türklük) [Orta Asya Türk Tarihi], Ortak din (Müslümanlık)[İslam Tarihi],Ortak Savaş,Kurtuluş Günü,Devlet (Kurtuluş Savaşı,Türkiye) [İnkılap Tarihi]. Görüldüğü gibi Tarih kültürün ana besin kaynağıdır. Kültürsüz inanları bir arada tutmakta mümkün değildir. Buda Tarih bilimini toplum açısından varlığı tartışılmaz bir yere oturtur.
Yani toparlarsak Tarihin gerekliliklerini ve faydalarını böyle aksetmeye çalışırsak. Tarihin ne olduğunu ve yerini daha netleştirmekte yol alacağımız mesafe aşikardır. O zaman Tarih nedir ?
Tarih insanın aklının kavrayabileceği kadar geçmişten, değerlendirenin gününden 30 yıl öncesine kadar yaşanan her türlü olay ve olguya Tarih,bu olay ve olguları insanlardan kalan görsel,işitsel,yazılı
kayıtlar ve doğa ile canlılardan kalan biyolojik ve kültürel kalıntılar üzerinden araştırarak öğrenebildiklerini gelecek nesillere aktarma ve bunlardan kronolojik,kalıtımsal,fikri ve kültürel dayanak ve fikirler elde etme bilimidir. Kısaca Geçmişin bilimidir. Pratiksel olarak Geçmişten kazanım elde etme bilimi,etiksel olaraksa geleceğe miras ve tecrübe bırakma sorumluluğunu üstlenen bilim dalıdır.
Tarih candır,canandır. Tabi sevene.
